Peter Greenaway

Peter Greenaway jest artystą, który myśli i oddycha obrazami, zarówno ruchomymi, jak i statycznymi, ponieważ jego pierwszą i do dziś najważniejszą miłością jest malarstwo. Wpływa to znacząco na wszystkie tworzone przez niego filmy i projekty audiowizualne, które stają się na różne sposoby przedłużeniem estetyki, plastyczności oraz wielowymiarowości malarstwa, a także wyobraźni wielkich renesansowych i barokowych mistrzów. Poczynając od Train, Tree i innych krótkich metraży, które kręcił na przełomie lat 60. i 70., gdy pracował jako reżyser i montażysta w Central Office of Information, a kończąc na Eisensteinie w Meksyku, wszystkie dzieła Greenawaya cechują się eksperymentalnością podejścia i przyjętych środków wyrazu. To wielopoziomowe układanki, w których miłość przenika się ze śmiercią, seksualna przyjemność uzupełnia z turpizmem, a wyobrażony i stworzony przez człowieka świat kątów i struktur ściera się z naturalnymi wzorami świata natury. Filmy Brytyjczyka nie posiadają nierzadko fabuł w tradycyjnym, literackim tego słowa znaczeniu, jednak erudycyjne projekty Greenawaya filtrują przez wyobraźnię reżysera rozmaite zagadnienia – od pojęcia darwinizmu w Zet i dwa zera po koncepcję odpowiedzialności artysty wobec sztuki w Brzuchu architekta.

Innymi słowy, Greenaway za każdym razem rzuca publiczności wyzwanie – odnalezienia się w intertekstualnym świecie, który powołał dla niej do życia, a następnie dekodowania różnych wpisanych weń znaczeń. Nie posługuje się jednakże oczywistymi narracyjnymi czy wizualnymi drogowskazami, lecz pozostawia pole do interpretacji. Miłośnicy Burzy Szekspira wychodzą z seansu luźno na niej opartych Ksiąg Prospera skonfudowani i zarazem oczarowani tym, co obejrzeli. Widzowie, którzy mieli okazję zapoznać się z serialem A TV Dante patrzą zupełnie inaczej na Boską komedię Dantego. Przy czym nie są to adaptacje ani ekranizacje, lecz opowieści nimi zainspirowane, a zarazem przerabiające je na coś zupełnie innego, oryginalnego. Jak w naturze, w której trwa nieustanny proces przemiany. Jak w kontekście ludzkiego ciała, którym Greenaway jest od dawna zafascynowany, a które kwitnie w pewnym sensie po to, żeby kiedyś zwiędnąć. Brytyjczyka nie interesuje na dodatek poszukiwanie odniesień do rozpoznawalnej rzeczywistości, lecz nawiązywanie przy pomocy obrazu i dźwięku czysto intelektualnego, pozbawionego żaru emocji, dialogu. I dokonuje tego na pozio-mie dla większości nieosiągalnym.

Kino nie jest też dla Greenawaya w żadnym razie prawdą, ba, nawet się do niej nie zbliża – jest starannie spreparowanym kłamstwem, które może jednakowoż prowadzić do indywidualnych prawd. Dlatego brytyjski twórca nie trzyma się ustalonych metod i struktur, wciąż poszukując nowych środków wyrazu, czemu dał choćby wyraz, gdy zaczął jako jeden z pierwszych artystów eksplorować możliwości technologii cyfrowej. Mimo że z wielką lubością powraca do własnych malarskich inspiracji, między innymi w fabule Straży Nocnej oraz dokumencie Rembrandt: oskarżam...!

Camerimage